L’oro del Baltico

L’ambra baltica, non senza ragione, è chiamata “L’oro del Baltico”. La sua bellezza e unicità la rendono una preziosa materia usata principalmente in gioielleria, ma non solo. Per secoli è stata usata come panacea per molte malattie nella medicina naturale di varie culture. Le donne romane la ritenevano ottima per la salute e sembra che avesse effetti benefici proprio a seconda del grado di bellezza. Cleopatra fumava incenso d’ambra e i monaci, sin dai primi tempi, producevano uno sciroppo d’ambra per problemi di stomaco, mal di gola, mal di testa e persino per problemi alla tiroide. La tintura d’ambra, anche oggi, è molto popolare e usata volentieri nelle case polacche. L’ambra, portata come gioiello, a diretto contatto con la pelle, aiuta nella lotta contro i reumatismi, mentre i massaggi ambrati aiutano a mantenere e rafforzare  vitalità ed energie. Essa possiede anche ottime proprietà rilassanti.

Di recente, il nostro “Oro del Baltico” è stato protagonista di una mostra in Italia intitolata “Ambra. Patrimonio e modernità”. Essa ha riscosso grande curiosità e successo soprattutto alla Galleria Spazio SV durante la Biennale di Venezia. Maggiori informazioni su questo argomento possiamo leggerle sul link http://www.amber.com.pl/aktualnosci/93-wystawy/3304-sukces-bursztynu-w-wenecji . Dal 17 luglio al 27 ottobre, la stessa mostra avrà luogo presso il Museo di Danzica.

Ma l’ambra che aspetto ha?

Le sue dimensioni possono essere molto diverse, dalle pepite molto piccole, che dopo le  burrasche si possono trovare camminando sulle spiagge del Baltico, a esemplari molto grandi. La più grande pepita nota di ambra pesa 9,75 kg ed è stata trovata nel 1860 vicino a Kamień Pomorski. Attualmente, questo esemplare si trova al Museo di Berlino. Le pepite hanno forme irregolari, ma dopo la lavorazione le pietre possono assumere varie forme, generalmente lisce con tonalità di colori in oro, bronzo, rosso e persino verde e bianco. L’ammirazione per la bellezza dell’ambra non è mai diminuita nel tempo, anzi aumenta sempre di più. La si indossa volentieri a tutte  le età e si adatta ad ogni condizione, sicché la portano classi meno abbienti e persone dell’alta società. Orecchini, pendenti, collane o bracciali di ambra rilegati in argento, oro, talvolta combinati con altre pietre preziose, sono considerati un simbolo di lusso e bellezza. Design moderno e sofisticato soddisfa i gusti delle donne più esigenti.

La storia dell’ambra baltica ha circa 50 milioni di anni. L’area in cui si trova il nostro Mar Baltico in passato era ricoperta da foreste. Dalle crepe di tronchi e rami, gli alberi incominciarono a produrre grandi quantita’ di resina. Il liquido viscoso e denso intrappolava piccoli insetti, i cui fossili congelati in pepite d’oro, sono arrivati fino a noi, per cui possiamo vederli nelle collezioni museali, come nel Museo della Terra PAN di Varsavia o nel Museo Inkluzji di Danzica. Danzica è anche considerata la capitale polacca dell’ambra. Qui, oltre ad esserci numerose gallerie, musei e botteghe artigiane, esiste una vera “gemma d’ambra” – cioè l’altare d’ambra situato nella Basilica dei SS. Bridget. Questo capolavoro d’arte ci mostra le grandi possibilità di questo materiale.

Il piu’ grande “gioiello” grazie al quale l’ambra divenne famosa è la Sala dell’Ambra, ritenuto il simbolo di un tesoro perduto. Penso che sia difficile trovare una persona che non ne abbia sentito parlare almeno una volta nella sua vita. Tale capolavoro è importante non solo per l’aggregato da cui è stato ricavato, ma soprattutto per il suo valore storico. Una vera opera d’arte commissionata da Federico I agli artigiani di Danzica, che più tardi, nel 1716 come segno di amicizia e prova dell’alleanza la donò allo zar Pietro I il Grande. All’inizio era a San Pietroburgo. Nel 1755, la zarina Elżbieta la portò nel palazzo di Tsarskoye Selo, da dove nel 1941 fu trafugata dai tedeschi. Sfortunatamente, non e’ stata trovata fino ad oggi. Una copia dell’Amber Room, che è stata ricostruita sulla base di vecchie fotografie, può essere ammirata nel Palazzo di Caterina situato a Tsarskoye Selo.

Fin da tempi remoti, l’ambra è stata ambita soprattutto delle classi ricche di tutta Europa, per cui fu molto commercializzata, ma ebbe maggior successo nell’Impero Romano e in tutto il Mediterraneo, dove ancora oggi è comprata con grande piacere. La strada in cui dal V secolo a.C. si svolgeva il commercio dell’ambra, si chiamava la Via dell’Ambra.

L’ambra baltica si trova in Polonia lungo la costa del Mar Baltico (Golfo di Danzica, Mierzeja Wiślana, Mierzeja Helska, Kurpie, Lubartów), ma anche in altri paesi come Danimarca, Germania, Russia, Lettonia, Svezia e Ucraina.

Se si desidera provare la gioia di trovare una piccola pietra di ambra, suggerisco di fare una passeggiata per le nostre bellissime spiagge polacche lungo la costa baltica. Se non si è abbastanza fortunati la si può comunque trovare presso i tanti negozi delle cittadine costiere.

 

********************

 

Bursztyn bałtycki zwany “złotem z Bałtyku”

Bursztyn bałtycki nie bez powodu zwany jest “bałtyckim złotem”. Jego piękno i wyjątkowość sprawia, że jest cenionym surowcem używanym w jubilerstwie, ale nie tylko. Od stuleci stosowany był jako panaceum na wiele schorzeń w  medycynie naturalnej różnych kultur. Rzymianki uznawały go za kamień zdrowia, który miał dobroczynny wpływ na ich urodę. Kleopatra paliła bursztynowe kadzidełka a mnisi, od najdawniejszych czasów sporządzali bursztynowe nalewki na problemy żołądkowe, ból  gardła, ból głowy czy problemy z tarczycą. Nalewka bursztynowa, do dziś jest popularna i chętnie stosowana w polskich domach.  Noszony jako ozdoba biżuteryjna, pozostająca  w bezpośrednim kontakcie ze skórą pomaga w walce z reumatyzmem, z kolei masaże bursztynowe pomagają zachować siły witalne, odprężają i relaksują.

W ostatnim czasie nasze “bałtyckie złoto” z wystawą pod nazwą “Bursztyn. Dziedzictwo i nowoczesność” odniosło sukces na włoskich salonach, gdzie dumnie prezentowało się w Galerii Spazio SV podczas Biennale Sztuki w Wenecji.  Więcej na ten temat można przeczytać pod linkiem http://www.amber.com.pl/aktualnosci/93-wystawy/3304-sukces-bursztynu-w-wenecji . Od 17 lipca do 27 października eksponaty prezentowane będą w siedzibie Muzeum Gdańska.

Jak wygląda?

Wielkość bursztynu może być bardzo różna, od bardzo malutkich bryłek, jakie po sztormowej pogodzie możemy znaleźć spacerując po bałtyckich plażach, po naprawdę duże okazy. Największa znana bryła bursztynu waży 9,75 kg i została znaleziona w 1860 roku w okolicach Kamienia Pomorskiego. Obecnie okaz ten znajduje się w Muzeum w Berlinie. Bryłki mają nieregularne kształty, jednak poddane obróbce jubilerskiej przybierają przepiękną postać gładkich kamieni szlachetnych mieniących się wieloma barwami złota, brązu, czerwieni a nawet zieleni. Mogą być przeźroczyste lub mleczne. Zachwyt nad jego pięknem nie maleje od pokoleń. Noszą go chętnie zarówno małe dziewczynki jak również eleganckie damy z wyższych sfer. Bursztynowe kolczyki, wisiory czy bransoletki oprawione w srebro, złoto, czasami nawet łączone z innymi kamieniami szlachetnymi, uchodzą za symbol luksusu i piękna. Nowoczesne, wyszukane wzornictwo zadowoli gusta najbardziej wymagających kobiet.

Historia bursztynu bałtyckiego sięga około 50 mln lat wstecz. Teren, na którym teraz znajduje się nasze morze bałtyckie, w przeszłości porośnięty był lasami. Na wskutek pęknięć i zranień pni i gałęzi, drzewa zaczęły produkować duże ilości żywicy. Lepka i gęsta ciecz “łapała” w swoje sidła małe owady, których skamieniałości zastygłe w złotych bryłkach, możemy oglądać w zbiorach muzealnych np. w Muzeum Ziemi PAN w Warszawie czy w Muzeum Inkluzji w Gdańsku. To właśnie Gdańsk zwany jest polską stolicą bursztynu, w którym oprócz licznych galerii, muzeów i warsztatów rzemieślniczych, znajduje się prawdziwa “bursztynowa perełka” – Bursztynowy Ołtarz znajdujący się w Bazylice św. Brygidy. To niekwestionowane dzieło sztuki ukazuje nam jak wielkie możliwości posiada bursztyn.

Największym “klejnotem”, dzięki któremu zasłynął bursztyn jest Bursztynowa Komnata, która stała się symbolem zaginionego skarbu. Myślę, że trudno byłoby znaleźć dorosłą osobę, która choć raz w życiu o niej nie słyszała. Ważna jest nie tylko ze względu na kruszywo, z którego została wykonana ale przede wszystkim ze względu na swoją wartość historyczną.  Prawdziwe arcydzieło zamówione przez Fryderyka I u gdańskich rzemieślników, które potem w roku 1716 na znak przyjaźni i w dowód zawartego sojuszu zostało podarowane carowi Piotrowi I Wielkiemu. Pierwotnie znajdowała się w Petersburgu. W roku 1755 carowa Elżbieta przeniosła ją do pałacu w carskim Siole, skąd w roku 1941 została zrabowana przez Niemców. Niestety, aż do dzisiejszego dnia jej nie odnaleziono. Kopię Bursztynowej Komnaty, która została zrekonstruowana na podstawie starych zdjęć można podziwiać w pałacu Katarzyny znajdującym się w Carskim Siole.

Od najdawniejszych czasów bursztyn był obiektem pożądania wielu możnych z krajów Europejskich. Handlowano nim w całej starożytnej Europie, jednak największym powodzeniem cieszył się w Cesarstwie Rzymskim i całym basenie Morza Śródziemnego, gdzie po dziś dzień jest chętnie kupowany. Droga, którą od V wieku p.n.e. odbywał się handel bursztynem, została nazwana SZLAKIEM BURSZTYNOWYM.

Bursztyn bałtycki występuje w Polsce wzdłuż wybrzeży Morza Bałtyckiego (Zatoka Gdańska, Mierzeja Wiślana, Mierzeja Helska, na Kurpiach, Lubartów), jak również w innych krajach takich jak Dania, Niemcy, Rosja, Liwa, Szwecja czy Ukraina.

Jeśli ktoś chciałby poczuć radość towarzyszącą znalezieniu małego bursztynu, zachęcam do spacerów naszymi pięknymi polskimi plażami wzdłuż wybrzeża bałtyckiego.  A tym, którym nie dopisze szczęście, nie pozostaje nic innego jak tylko kupić sobie bursztynową, wakacyjną pamiątkę w jednym z wielu sklepów  znajdujących się w nadmorskich miejscowościach. Przy zakupie jednak uważajmy, żeby nie stać się ofiarą oszustów, którzy zamiast bursztynu sprzedadzą nam jego imitację.

Magdalena Ryder